DETOXEN WERKT NIET! HET ZUIVERT ENKEL JE PORTEMONNEE

Het nieuwe jaar is begonnen en de goede voornemens zijn weer gemaakt. Één van die goede voornemens is, meestal, gezonder leven. Dat is maar goed ook. Hier wordt daarom bijzonder goed op ingespeeld door de commerciële bedrijven. Want waar de consument iets wilt, daar valt (goed) geld aan te verdienen. Één van de voornemens is om te beginnen met een detox kuur. Hoppa! Want we horen er zoveel goeds over, dus dat moet het wel zijn… Overal waar je het woord detox op plakt verkoopt tot 1000% beter dan als je het niet doet. Plakken dus zeggen de marketeers. Alhoewel bijna iedereen (nog steeds) denkt dat detox wonderen verricht, werkt het helemaal niet. Echt waar, een detox werkt niet.

Als bewegingswetenschapper en krachttrainer krijg je ontzettend veel vragen, waar men een antwoord op verwacht. Soms weet ik het antwoord ook niet precies en ga ik op onderzoek uit. “Sander, wat vind jij van detoxen en hoe werkt het?”. Deze vraag heb ik de afgelopen maand zo vaak gehoord dat ik er een paar ‘onderzoeksdagen’ voor uit heb getrokken. Wat mij als eerste opviel is waarom mensen hier nog in geloven! Als je op zoek gaat naar Engelstalige studies (detox scienitific evidence) dan kom je nergens tegen dat het werkt, echt nergens! Zoek je op Nederlandse termen, dan blijkt maar weer dat wij enorm achterlopen. In dit artikel vat ik alle wetenschappelijke informatie over ‘detoxen’ en het functioneren van het lichaam samen. Om dit volledig te doen wordt het een lang artikel. Geen zin om alles door te lezen? Hier de strekking van het verhaal: detox werkt niet (detox-kuren werken niet)! Het zuivert enkel je portemonnee. Het lichaam heeft voldoende beschermingsmechanismen om ons te beschermen. Sterker nog, ‘detox-kuren’ kunnen zelfs schadelijk zijn. Wil je gezonder leven, dan moet je minder drinken, stoppen met roken, meer bewegen, gevarieerd eten, meer groente toevoegen en genoeg water drinken. En dan moet je nog wat geluk hebben om (gezond) oud te worden.

WAT IS EEN DETOX?

Detoxen is tegenwoordig een veelgebruikt werkwoord! Ik detox, jij detoxt, we detoxen allemaal! Maar wat is het nu eigenlijk? Vroeger, voordat het woord detox werd geadopteerd door gladde marketingjongens, verwees het naar een medische procedure om het lichaam te helpen zich te ontdoen van, meestal levensbedreigende, hoeveelheden alcohol, drugs en gifstoffen (in drankjes, pillen en planten bijvoorbeeld).

De huidige detox programma’s worden gepromoot als doe-het-zelf-pakketjes. Je kunt jezelf ontdoen van massa’s opgebouwde toxinen (gifstoffen), die verantwoordelijk worden gehouden voor symptomen als hoofdpijn, een opgeblazen gevoel, gewrichtspijn, vermoeidheid en depressies. Detox is nog steeds een wondermiddel! Echter, waar het om serieuze medische behandelingen gaat, worden ‘onze’ detoxpakketten overal aangeboden zonder verwijzing van een arts. Denk aan ‘gezondheidswinkels’, spa’s, internet en zelfs direct via de post.

Het evalueren van detoxen en detux kuren is eigenlijk heel simpel: je moet de wetenschap achter toxines kennen, de werking van de detox rituelen en de claims die bepaalde detox-verwijderende-programma’s doen. Wordt een slimmere consument en oordeel zelf! Detox werkt niet.

“If toxins did build up in a way your body couldn’t excrete, you’d likely be dead or in need of serious medical intervention. The healthy body has kidneys, a liver, skin, even lungs that are detoxifying as we speak. There is no known way – certainly not through detox treatments – to make something that works perfectly well in a healthy body work better.” – emeritus professor Edzard Ernst

DETOX VERONDERSTELLING 1 – ONS LICHAAM STAPELT TOXINES OP

Een belangrijke reden om in de detox reclame te geloven is omdat wij denken dat het lichaam massale hoeveelheden toxines (gifstoffen) opslaat. En die moeten eruit. Dit stamt al uit de tijd van het begin van de mensheid. Het opslaan van gifstoffen wordt ‘autointoxication’ genoemd. Zuiver jezelf van deze toxines en je kunt iedere ziekte genezen was de gedachte. Gelukkig nam de kwaliteit van wetenschap vanaf de 20e eeuw toe en begrepen we het lichaam (anatomie en fysiologie) steeds beter. Zo ook wat de echte oorzaken zijn van bepaalde ziekten. En nog steeds is er heel veel onbekend. Vandaag de dag doet ons geloven dat een combinatie van toegevoegde voedingsstoffen, gluten, zout, roodvlees, fluoride, drugs, smog en alcohol de oorzaak zijn voor een opeenstapeling van toxines in het lichaam. Maar… wat is de daadwerkelijke toxine die schadelijk is? Toxines/gifstoffen is niets meer dan een betekenisloze term die wel wetenschappelijk genoeg klinkt om plausibel te zijn. Één van de grootste tekortkomingen van de ‘detoxkuren’ is het benoemen van specifieke gifstoffen die de desbetreffende kuur verwijdert en wat de specifieke gifstof voor schade kan aanbrengen. Nog niet te spreken over de manier waarop die ‘gifstoffen’ worden verwijderd.

Lees al die kuren en pakketjes maar eens goed na. Allemaal vaag taalgebruik! Toxines worden opgestapeld… maar geen enkele wordt benoemd. Detox advocaten claimen maar al te graag dat er een soort van ‘mucoid plaque’ (toxische slib) wordt opgestapeld in de karteldarm. Dit is dan een soort van broedplaats voor parasiten, candida en andere viezigheden. Gelukkig is er de wetenschap en die zegt het volgende: toxische slib, de mucoid plaque, bestaat gewoon niet! Het is puur bedacht om te verkopen. Geen enkele dokter die de darmen onderzoekt heeft ze ooit gezien. In de medische literatuur staat er niets over geschreven. Deze ‘plaques’ zijn dus een super mythe.

KARTELDARM MARKETING TRUCJES

Om de advocaten van de detox alvast van weerwoord te voorzien hier een trucje die wordt toegepast om het wat echter te laten lijken. Sommige zogenaamde darm-zuiverings-tabletjes bevatten stofjes die je uitwerpselen in een soort plastic klonten verandert. Wanneer je deze rubberen kogels uitpoept kun je er even naar kijken en dan ben je echt blij met je aankoop! Wat een rommel zat er toch in jouw darmen.

DETOX VERONDERSTELLING 2 – ZIEKTE IS HET RESULTAAT VAN OPGEBOUWDE GIFSTOFFEN

Een andere belangrijke belofte van de marketingkanonnen is dat ziekte het resultaat is van de opgebouwde gifstoffen. De detoxkuurverkopers beschrijven symtomen als hoofdpijn, vermoeidheid, honger en slapeloosheid. Soms maken ze ons nog bang met dat het kanker veroorzaakt. Maar ook hier mist weer iedere link met welke toxine welke ziekte veroorzaakt. Gelukkig biedt ook hier de wetenschap weer een uitleg: om te constateren dat een enkele chemische stof een ziekte kan constateren is echt een significante hoeveelheid onderzoek nodig. Dus door het noemen van de allesomvattende toxines als oorzaak van veel voorkomende ziektes wordt iedere plank misgeslagen.

DETOX VERONDERSTELLING 3 – DETOX BEHANDELINGEN VERWIJDEREN GIFSTOFFEN

Onderzoek naar klinische studies over detoxkuren leiden tot het volgende resultaat: er is geen betrouwbaar bewijs dat detoxkuren ook maar iets doen. Er is niet aangetoond dat er ’toxines’ worden verwijderd of dat er überhaupt gezondheidsvoordelen zijn. In de moderne ‘detoxwereld’ zijn wetenschappelijke resultaten ver te zoeken en is het meer een salespitch dan wetenschap. Omdat je met wetenschap heel voorzichtig moet zijn, moet er ook gezegd worden dat het niet aanwezig zijn van bewijs voor een positief effect, nog niet wil zeggen dat er geen effect is. Dit is een zeer vruchtbaar gebied voor nieuw onderzoek. Echter, wat er nu allemaal beweerd wordt, is dus nergens op gegrond.

DETOXEN – HET SPOELEN VAN DE LEVER

Dat in ziekenhuizen detox behandelingen bestaan tegen overmatig alcohol en drugs gebruik, wil niet zeggen dat wij met onze ‘gezonde’ levers een ontzuiveringskuur nodig hebben. Vraag een arts naar het ‘zuiveren van de lever door een detox kuur’ en hij/zij zal zeggen dat dit complete onzin is. Maar waarom wordt dan gedacht dat wij de lever moeten spoelen, zoals je soms ook een spons moet uitwringen? Is onze lever dan een spons?

De advocaat van de detox wordt vaak aangehaald in de verschillende artikelen. Omdat zij hun product moeten verkopen beschrijven ze de lever en nieren als filters, waar gifstoffen worden gevangen en bewaard. Daarom wordt voorgesteld dat deze organen periodiek moeten worden gezuiverd, net zoals je een luchtfilter in een auto vervangt. Maar in de realiteit werken de lever en nieren niet op deze manier. Ze zij gewoon ontzettend goed in hun werk. De lever is ‘zelf-zuiverend’ en gifstoffen worden er niet opgeslagen. Nogmaals, gifstoffen worden er niet opgeslagen! Zolang je geen leverproblemen hebt, heeft je lever geen hulp nodig. In mensen met leveraandoeningen kunnen substanties in hoge doseringen schadelijk zijn en ook opgeslagen worden in de lever (zoals vitamine A, ijzer en koper). De nieren scheiden afvalproducten in urine, punt. Om ook maar te durven discussiëren over het te zuiveren van de gezonde lever en nieren is een demonstratie van de onwetendheid over het menselijk lichaam, metabolisme en toxicologie.

LEVER – DE KRACHT VAN ALCOHOL EN BROCCOLI

‘Een beetje alcohol is toch juist goed voor de lever?’ Dat is wat verschillende studies aantonen. De lever werkt namelijk zo wat betreft alcohol. De lever breekt alcohol af in twee stappen. Enzymen in de lever converteren alcohol eerst naar acetaldehyde, een zeer toxische substantie dat schade toebrengt aan de levercellen. Echter, de acetaldehyde wordt bijna direct weer geconverteerd naar koolstofdioxide en water, waar het lichaam zich makkelijk van ontdoet. Te veel alcohol drinken kan deze enzymen overweldigen en de opeenstapeling van acetaldehyde lijdt tot leverschade. Echter het nuttigen van kleine hoeveelheden alcohol kan de enzymen in de lever een soort van ‘alertheidsboost’ geven, zoals een turbo van een motorblok. Op deze manier wordt ook broccoli betitelt als booster van de lever. Het consumeren van broccoli, evenals andere koolsoorten verschaft de lever een klein beetje ‘gif’, net zoals alcohol, om zo de enzymen een boost te geven om hun werk beter te doen.

DETOXEN – HET SPOELEN VAN DE DARMEN

Een andere bekende variant van detoxprogramma’s is het spoelen van de darmen. Het zuiveren van de zogenaamde opgeslagen plaques. Deze ’therapieën’ bevatten meestal klysma’s, (en/of) hoge-vezel supplementen, ‘ondersteunende’ kruiden en enzymen supplementen en laxerende middelen (thee bijvoorbeeld). De doelstelling van darmzuivering is om de bovengenoemde opgebouwde parasieten (in de plaques) en andere ’troep’ dat aan de darmwand kleeft weg te spoelen. Zoals al gezegd er is geen wetenschappelijk bewijs dat dit werkt (en die plaques bestaan niet). Sterker nog, het kan zelfs meer slecht doen dan goed. In sommige studies wordt gesuggereerd dat milk thistle (mariadistel), wat meestal als ondersteunend supplement wordt toegevoegd de lever functie kan verbeteren met slechts een paar bijwerkingen. Om het ‘slechte’ te onderbouwen wordt het spoelen van de darmen als risicovol bestempeld omdat het dehydratie, een disbalans van elektrolyten, een verstoring van de darmflora en een verminderde darmfunctie kan veroorzaken.

De meeste bijwerkingen van het ‘reinigen’ van de darmen zijn hoofdpijn, overgeven, diarree en buikpijn. De bijwerkingen kunnen zelfs oplopen tot een dodelijk gevolg. De eerst genoemde bijwerkingen worden door de detox advocaten dan ook graag genoemd als de reacties van het lichaam op de zuiverende werking! Zie je wel dat je lichaam zich nu ontdoet van gifstoffen… Gelukkig weten we nu beter, de darmen worden juist ziek gemaakt.

DE SPECIALE DETOX DIETEN

Door de bomen is het bos niet meer te zien. Zoveel sapkuren, detox ‘diëten’ en andere tovermiddelen om gezond te worden en af te vallen zijn er nu verkrijgbaar. En omdat ze met zo velen zijn, moet het wel waar zijn. Een van de meest populiere diëten is/was het Master Cleanse dieet. Je begint de dag met een liter warm zout water, drinkt nog vele liters water (met limoen, citroen, whatever) en je eindigt e dag met een kopje laxerende thee. Dit doe je dan voor minimaal 10 dagen. Zo zijn er nog veel meer diëten: van vasten tot sapkuren, alles is te vinden, en alles beweert nagenoeg hetzelfde (vreemd, vind je ook niet?). De overkoepelende doelstelling is om de energiebalans te herstellen (??), gewicht te verliezen en het verminderen van ‘symptomen’ en chornische aandoeningen zoals artritis en fibromyalgie.

Echter, ook hier is weer weinig tot geen onderbouwende wetenschappelijk bewijs. Maar vele studies hebben wel aangetoond dat vasten en die extreem lage calorie diëten de lichaamseigen stofwisseling (basal metabolic rate) verminderen. Eenmaal je weer een normaal eetpatroon oppakt volgt een snelle gewichtstoename! Dat is wel goed onderzocht en bewezen. Daarnaast zijn er ook nog risico’s van deze detox praktijken. Meestal missen ze eiwitten, essentiële vetzuren en andere essentiële voedingsstoffen. Het dagelijkse laxerende regime (waardoor je denkt dat het werkt) kan net zoals de darmspoeling lijden tot dehydratie, elektrolyten disbalans en een verstoring van de normale darmwerking. Dat laatste merk je wanneer je weer normaal begint te eten.

DETOXEN MET VEEL WATER

Sommige detox programma’s adviseren om extra veel water te drinken. Pas hier mee op. Het drinken van meer water dan noodzakelijk (om gehydrateerd te blijven) kan de nierwerking verminderen. Waardoor de opname en (helaas) verwijdering van belangrijke elektrolyten (sodium, kalium en chloride) verstoord wordt. Het klinkt plausibel dat het meer drinken van water ervoor zorgt dat je meer ‘slechte stoffen’ uit je lichaam plast. Echter, dat is niet het geval. Zolang je urine lichtgeel is en je niet extreem dorst hebt, dan drink je meer dan genoeg water.

HOE WERKT HET DETOX SYSTEEM VAN HET LICHAAM DAN WEL?

Door al deze acties en detox mythen vergeten we hoe geweldig ons eigen lichaam is! Ons lichaam is uitgedost met een superieur detoxificatie systeem met onder andere:

• De huid. Een zeer belangrijke beschermende functie van de huid is om als barrière te fungeren tegen schadelijke substanties, van bacteriën en virussen tot zware metalen en chemische toxines. En dus niet als uitzwetend orgaan van de gifstoffen (lees hier het artikel waarom dat niet kan).
• Het ademhalingssysteem. Zeer fijne haartjes binnen in de neus vangen schadelijke stoffen en andere grote partikels op voordat ze überhaupt ingeademd kunnen worden. En de kleinere partikels die de longen wel bereiken worden verdreven via het slijm.
• Het immuunsysteem. Dit supersonische netwerk van cellen en moleculen is ontworpen om schadelijke stoffen te herkennen en ze te elimineren.
• De darmen. Peyer’s patches – lymfeknopen in de dunne darm – pikken ongewenste substanties eruit alvorens ze kunnen worden geabsorbeerd in het bloed.
• De lever. De lever fungeert als superfliter en produceert een familie aan eiwitten genaamd metallothioneins. Deze metallothioneins neutralizeren schadelijke metalen waarna ze worden geëlimineerd. Daarnaast produceren ze vele enzymen om het lichaam te verdedigen tegen schadelijke chemicaliën en andere gifstoffen.
• De nieren. Het feit dat er urine testen bestaan om te controleren op drugs en toxines is een bevestiging van het ongelooflijke efficiënte filtersysteem van de nieren.

Kortom ons lichaam is echt geweldig en een gezond lichaam heeft geen oplapkuurtjes nodig.

CONCLUSIE EN PERSOONLIJKE GEDACHTE

De conclusie staat als paal boven water. Detox werkt niet zoals men je wilt doen geloven. Detox programma’s zuiveren enkel je portemonnee. En doe je het om af te vallen, dan zul je zonder een zeer sterk opbouw programma enkel zwaarder worden. Het beste medicijn om je superlichaam te helpen en om gezond te blijven is door meer te bewegen, minder te drinken, niet te roken, gevarieerd te eten, meer groente te consumeren en voldoende water te drinken. Volgens mij niets nieuws! Helaas horen we graag nieuwe dingen.

Wanneer je een sapkuur moet gebruiken om na de feestdagen in een ‘gezonder’ patroon te komen, doe dat niet meer dan 3 dagen. Want de echte switch zit tussen je oren en vertaald zich in een consequent gezond voedingspatroon, met hier en daar een gezellige uitschieter! Ik ben absoluut geen tegenstander van een groentesapje. Sterker nog ik ben een groot voorstander en misschien wel ambassadeur van een groentesapje per dag. Want groenten eten we nu eenmaal te weinig. Maar zo’n klein flesje is enkel een toverdrankje als de overige 80% van je voedingsprogramma ook gewoon goed is. Een mooi onderdeel daarvan dus!

Sorry voor de mega lap tekst! En mijn complimenten als je tot hier gekomen bent. Maar iemand moet detox Nederland toch een beetje wakker schudden, niet?

Referenties

Cohen, M. (2007) Detox: science or sales pitch? Clinical Practice complementary medicine series. 36, 1009-1010.

Cocgrove, B. (2015). The truth about detox diets. Berkeley university of california wellness.

Gavura, S. (2014) The Detox Scam: How to spot it, and how to avoid it. Science-based medicine: explroring issues & controversies in science & medicine

How does the liver work? http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072577/

Mohammadi, D. (2014). You can’t detox your body. It’s a myth. So how do you get healthy? theguardian.com

Palermo, E. (2015). Detox Diets & Cleansing: Facts & fallacies. livescience

Root, D. (2003) Downtown medical: a detoxification program for WTC responders. Fire engineering.
Cecchine, M.A., Root, D.E., Ranchunow, J.R., Gelb, P.M. (2006). Chiemical exposres at the World Trade Center: use of the hubbard sauna detoxification regimen to imporve the heatlh status of NYC rescue workers exposed to toxicants. Twonsend Letter, 273, 58-65.

Schnare D.W., Denk, G., Shields, M.G., Burnton, S. (1982). Evaluation of a detoscification regimen for fat stored xenobiotics. Med Hypotheses, 9, 265-282.

The dubious practice of detox (2008). Harvard health publications harvard medical school.

Vitaglione, P., Morisco, F., Caporaso, N., & Fogliano, V. (2010). Dietary antioxidant compounds and liver health. Critical reviews in food science and nutrition. 44(7), 575-586